De gemeente Heiloo dankt haar naam aan de afleiding van Heilig Loo, dat heilige (beboste) hoogte betekent. Die hoogte vindt men bij het Witte Kerkje, dat niet op een kunstmatige terp ligt, maar op een natuurlijk ontstaan duintje. Het voormalige kweldergebied ten westen van de strandwal Limmen-Heiloo-Alkmaar wordt al sinds het begin van de jaartelling bewoond. Heiloo is een groene gemeente, grenzend aan de gemeente Alkmaar. Vanuit Heiloo is men in korte tijd in de Kop van Noord-Holland, Amsterdam of Haarlem. Goede winkel- en horecavoorzieningen, strand en duinen op fietsafstand,sportverenigingen, een negen holes golfbaan en een actief cultureel en sociaal verenigingsleven bieden Heiloo voor elk wat wils. De gemeente Heiloo telt ca. 23.000 inwoners en heeft een oppervlakte van bijna 20 km2.
Heiloo ligt op zandwal
Heiloo is ontstaan op een langgerekte zandrug, die circa 2000 jaar voor het begin van de jaartelling parallel aan de kustlijn is gevormd. De zandrug werd opgeworpen door de zee, waardoor we ook wel spreken van een strandwal. Rondom deze zandrug lag een laag en moerassig gebied. Archeologische sporen hebben aangetoond dat er al vroeg nomaden op de hogere, droge gronden verbleven. Het prille dorp Heiloo is ontstaan omstreeks het jaar 700 rond een klein kerkje, de voorganger van de huidige ‘Witte Kerkje’. Een belangrijk deel van de geschiedenis van Heiloo wordt gevormd door religieuze overlevering rondom het mirakel bij Runxputte en de ter ere daarvan gebouwde kapel. Het buurtschap ‘Oesdom’, gebouwd rond de ‘Kapel van Onze Lieve Vrouwe ter Nood’, tegen de grens met het huidige Limmen aan, was een aparte bestuurlijke eenheid tot 1509. Daarna is “Oesdom” ingelijfd door Heiloo.
Twee Kernen
In 1862 kreeg Heiloo een eigen spoorwegstation. Dit station werd aan de zuidzijde van het dorp gebouwd vanwege de tuinderactiviteiten in de directe omgeving. Rondom het station ontstond, ook doordat de Rooms-katholieke kerk in de buurt werd gebouwd, een katholieke enclave, die zich duidelijk scheidde van de protestantse kern rond de ‘Witte kerk’. Tot op de dag van vandaag bestaat Heiloo eigenlijk uit twee kernen. Tot de Eerste Wereldoorlog stonden deze kernen op zichzelf. Het groene “gemeentebosje” rond het westelijke ‘Ter Coulsterlaantje’ vormde een barrière tussen de twee kernen. Tussen de beide wereldoorlogen in is Heiloo uitgegroeid tot forensenplaats. In deze eerste groeiperiode werden aanvankelijk alleen de historische linten bebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog werd de ruimtevraag zo groot, dat voor het eerst buiten de historische linten in de lager gelegen strandvlaktes werd gebouwd (Plan ‘Oost’ en ‘West’). Daarbij is altijd zorgvuldig aangesloten op het landelijke en groene karakter. Dit is zichtbaar in de stedenbouwkundige aanleg: een ruime opzet met groene bermen, die de overgang tussen openbaar en privégebied verzachten. Bij de historische kernen rond het Witte Kerkje en het station zijn in de recente geschiedenis ingrijpende wijzigingen gerealiseerd. In de jaren zeventig is winkelcentrum ‘Het Loo’ gebouwd nabij het ‘Witte Kerkje’. Het centrum rond het station heeft vanaf het jaar 2000 een schaalvergroting doorgemaakt. Ondanks deze veranderingen aan de twee historische kernen, is de ruimtelijke kwaliteit van Heiloo nog steeds groot en wordt de plaats over het algemeen als mooi ervaren.